Çocukları mutlu eden; gondol, dönen ışıklı ve müzikli eğlenceler, kalelere şut çekme vardı. Büyükler için bardaklara konulan paralara pinpon topu atma, sigara paketlerinin bulunduğu yere halka atma, farklı ödül kazandıran veya kazandırmadan paranızı alan yapılar vardı. Biga’da eskiden onlarca olan halka atışı yerine bir tane gördüm, onun önünde de talebin çok olmadığını gördüm.
Pazartesi günü haftalık pazarı olan Çan’da, pazarcı esnafı panayırda yer almak isterse, daha yüksek bir bedelle yer alabildi. Yer almayanların yerleri, dışardan gelen ve ürünü nasıl aldığı belirsiz olan kişilere verildi. Birçok yerel pazarcı panayırdaki pazartesi günü tezgahını açmadı, açamadı.
Biga’da önce Çarşamba pazarı yapıldı, Perşembe günü yer temizlendi ve Cuma günü açılış yapıldı. 12 ay boyunca belediyesine para veren pazarcı esnafı, mağdur edilmeden Alışveriş ve Kültür festivali yapıldı. Kültürel, tarihi ve ilgili dernekler, Atatürk Kültür Merkezindeki kursiyerler, kurumlar, okullar, sanatkarlar, giyim, züccaciye, sebze meyve sergileri, oturulabilecek gıda satışlarının olduğu bölümler vardı. Kurulan sahnede gösteriler yapıldı. Sahnenin önünde bulunan sandalyeler, gösteriler süresince doluydu. Kapalı alanda şişme oyun gruplarında çocuklar bedavaya eğlendi.En uygun peron yerleri Biga’daydı, Çan Biga’dan yüksek, Gönen iki ilçeden de yüksektir.
Yıllardır Panayır hakkında nerde o eski panayırlar deniliyor.
Eski panayırlarda çocukların ayakları bir ip veya dal parçasıyla ölçülür, aileler kara lastikleri o ölçüye göre alır ve evine götürürdü. İnternetten alışveriş yoktu, yeterince yerli esnaf yoktu, yılda bir kere gelen ürünlere talep vardı. Bu yıl panayır ve festivalde tezgah açanlar, tatmin edecek miktarda satışın olmadığından bahsediyorlar.
Eski panayırlarda kadınların hiç uygun olmayan çadırlardaki gösterileri tiyatro olarak adlandırılırdı. Şehirlere dışardan yoğun satış yapmak için gelenler olur ve onların çadırlarda kaldığını, çocuklarının ise çok zahmetli bir hayat yaşadıklarını görürdük. Her panayırda şehirde, “evlerinizin kapılarını kitlemeden çıkmayın ve hırsızlıklara karşı dikkatli olun” anonsları yapılırdı. Eskiden, her yıl panayırda yer alanlar, Belediyeye önce önce gelip yer paralarını öder, farklı kişilere tezgah yerlerini daha yüksek bedelle devrederek para kazanırlardı. Zabıtaların hangi sektörün tezgah açacağını takip etmesi zordu. Tezgahı açanın oda kaydı var mı? vergiye tabi mi? bakılmazdı. Eskilerde kayıt dışı ekonomi daha fazlaydı. Açık alanlardaki tezgahlarda toz içerisinde oğlaklar, tavuklar çevrilir, limonatalar içilir, köfteler mangallarda pişirilir, rüzgarın tabaklara getirdiği kumlar çıtır çıtır yenilirdi. Numaraya bakılmadan hangi gözlük gözünüze iyi geliyorsa o satın alınırdı. Yağmur yağarsa her yer çamur olurdu.
Eskiden ve bugünkü panayırlarda, yıl boyunca devletine ve belediyesine vergisini ödeyen esnaf, panayır sonrası soruyor, bu ürünler nasıl bu fiyatlara satılıyor diye. Eskilerde cevap olarak, çek yazıp ödemeyenler var denirdi. Bugün o pek mümkün değil. Şimdilerde o fiyatlara satabilmesi için bu ürünleri çalmış olması lazım sözlerini duyuyoruz.
Eskilerde vergisini ödeyen yerel esnaf, panayırdan iki hafta önce işlerin durduğunu, panayırdan sonraki bir ay iş yapamadığına sitem ederdi.
Biga’da 2023 yılında Alışveriş ve Kültür Festivali süresince, sokaklardaki hareketliliği, oluk oluk geceleri insanların Biga’da ve Pazar yerinde gezdiklerini gözlemledim. Alışveriş ve Kültür Festivali’nden çoğunluğun memnun olduğu kanaatimdir.
Çocukluk yılları her zaman özlemle anılır, eskilerden duyarsınız, biz çelik çomak, bilye, sek sek oynardık derler. Çocukluk anıları, o anıları yaşayan için değerlidir. “Hayatta değişmeyen tek şey değişimdir” derler. Yazdıklarımı iyi değerlendirin ve gerçekten eski panayırları istiyor musunuz? bir daha düşünün.
Bugünün koşullarında hangisi daha uygun Panayır mı? Festival mi?